27 Hydref 2020

Heddiw, mae S4C wedi cyhoeddi cyfres o gomisiynau dogfen newydd sy'n cynnwys rhai o'r straeon trosedd mwyaf ysgytwol dros y degawdau.

Mewn cydweithrediad â lluoedd heddlu ledled y wlad, mae'r sianel wedi llwyddo i sicrhau mynediad ecsgliwsif i'r achosion mwyaf brawychus a'r ymchwiliadau mwyaf cymhleth mewn hanes.

Y rhaglen gyntaf i'w darlledu bydd achos diweddar a wnaeth ysgwyd cymuned fechan Nantgaredig – llofruddiaeth Mike O'Leary.

Ras oedd hon i ddal llofrudd - llofruddiaeth heb gorff ac un o achosion mwyaf heriol Heddlu Dyfed Powys erioed.

Llofruddiodd yr adeiladwr Andrew Jones ei ffrind ac aeth i ymdrechion eithafol i guddio ei drosedd.

Gyda mynediad ecsgliwsif i dapiau o'r ditectifs yn cyfweld â'r llofrudd, mae'r rhaglen ddogfen hon a gynhyrchwyd gan ITV Cymru yn mynd â ni tu ôl i ddrysau caeedig ac yn cynnig golwg unigryw i mewn i'r ymchwiliad.

Mae Llofruddiaeth Mike O'Leary yn cael ei ddarlledu nos Fercher 4ydd o Dachwedd, ychydig dros bythefnos ar ôl i Andrew Jones gael ei ddedfrydu i oes yn y carchar.

Hefyd yn rhan o'r gyfres mae Dyn Mewn Du, wedi ei gynhyrchu gan Gwmni Cynhyrchu Kailash.

Dyma stori un o lofruddwyr mwyaf dieflig Cymru, a hynny drwy lygaid y gŵr fu'n ei amddiffyn yn y llys.

Bum mlynedd ar hugain yn ôl cafodd Peter Moore, dyn busnes tawel o Ogledd Cymru, ei gyhuddo o 4 llofruddiaeth a chyfaddefodd i dros 20 o ymosodiadau rhywiol a chiaidd.

Dylan Rhys Jones oedd y cyfreithiwr fu'n amddiffyn Moore drwy'r achos, ac yn y rhaglen hon bydd yn datgelu ei brofiadau a'i deimladau wrth iddo dreulio oriau gyda unigolyn oedd yn cael pleser o boenydio a llofruddio dynion hoyw.

Bydd Dyn Mewn Du yn darlledu yn ystod 2021.

Yn ogystal bydd rhaglen Y Parchedig yn rhan o'r gyfres, sef cynhyrchiad gan Western Edge Pictures a Docshed, a fydd hefyd yn darlledu yn 2021.

Dyma raglen ddogfen sy'n adrodd stori gweinidog yr efengyl mewn pentref bach glan môr yng Ngorllewin Cymru yn y 70au oedd yn cadw cyfrinach nas gwelwyd erioed o'r blaen.

Ar ddechrau'r wythdegau roedd yr heddlu lleol yn ymchwilio i gyfres o lythyrau bygythiol di enw oedd yn cael eu hanfon i drigolion cymuned Tywyn, Meirionydd.

Pan lwyddodd yr heddlu i ddarganfod mai'r Parch. Emyr Owen oedd awdur y llythyrau, dyma gychwyn ar un o achosion troseddol mwyaf ysgytwol Prydain hyd heddiw.

Wrth ymchwilio tŷ Owen daeth yr heddlu ar draws dwsinau o gylchgronau pornograffi a llyfrau ar ganibaliaeth a llawdriniaethau.

Ond y darganfyddiad mwyaf erchyll oedd lluniau o ddarnau o bidynau dynion wedi eu gosod ar blatiau. Y gred oedd ei fod wedi bod yn torri darnau o gyrff meirw ar hyd ei oes.

Yn rhan o'r gyfres hefyd bydd dogfen gofiannol yn edrych ar hanes ymgyrch Meibion Glyndŵr drwy lygaid Bryn Fôn.

Yn 1990 cafodd Bryn Fôn, un o gantorion amlycaf Cymru ei arestio ar amheuaeth o fod yn rhan o ymgyrch Meibion Glyndŵr.

Ymgyrch losgi tai haf oedd hwn yn erbyn y mewnlifiad o fewnfudwyr oedd yn prynu ail gartrefi yng Nghymru gan brisio prynwyr lleol allan o'r farchnad.

Erbyn 1994 roedd 228 o gartrefi wedi eu difrodi a pherchnogion yn dianc am eu bywydau. Bu'r ymgyrch yn hir ac er ymwneud M15 a heddlu cudd ledled Cymru, ac arestio rhai unigolion, parhau yn ddirgelwch mae'r mudiad yn y bôn.

Yn y rhaglen hon bydd Bryn Fôn yn edrych nol ar y cyfnod ac yn ail fyw y diwrnod cafodd ei arestio. Bydd yn crwydro Cymru a bydd rhai oedd yn gysylltiedig â'r ymgyrch yn siarad am y tro cyntaf – yr heddlu, gwerthwyr tai a'r gwleidyddion ac yn holi beth oedd arwyddocâd yr ymgyrch ar y pryd a beth mae'n golygu i ni heddiw.

Bydd Bryn Fôn: Chwilio am Feibion Glyndwr a gynhyrchir gan gwmni Zwwm yn darlledu flwyddyn nesaf.

Bydd dwy o'r rhaglenni dogfen hyn yn cael eu ffilmio'n ddwyieithog a'u dosbarthu fel rhan o frand S4C Originals, gyda rhaglen Mike O'Leary hefyd wedi'i chomisiynu ar gyfer ITV1 a rhaglen ddogfen Y Parchedig yn cael ei gwerthu fel The Rev a'i dosbarthu yn rhyngwladol.

Meddai Amanda Rees, Cyfarwyddwr Cynnwys S4C: "Dyma straeon mawr i'w hadrodd, a ysgytwodd gymunedau ledled y wlad.

"Rydym wedi bod ar y blaen yn sicrhau mynediad ecsgliwsif i ffeiliau a thapiau yr heddlu yn ogystal â gallu ffilmio tu ôl i'r llenni.

"Byddwn yn crafu o dan wyneb yr ymchwiliadau iasol hyn gan fyd i'r afael â sut yr effeithiwyd pobl a chymunedau drwy Gymru gyfan.

"Rwy'n hynod falch o lansio ein cyfres drosedd newydd fydd yn siŵr o adael ein gwylwyr ar flaen eu seddi."